کشور هند با در نظرگفتن افزایش 5 درصدی نیازهای انرژی خود در هر سال، روزانه از ایران 350 هزار بشکه نفت وارد میکند و حجم تبادلات تجاری این دو کشور در حدود 13 میلیارد دلار است. (10 میلیارد دلار آن مختص بخش انرژی است). از سوی دیگر نیز هند با اسرائیل در زمینه نظامی - امنیتی و با آمریکا هم در زمینه فن آوریهای هسته ای قراردادهای وسیعی منعقد کرده و با این اوصاف بطور واضح موضع هند در قبال ایران و آمریکا-اسرائیل را نمیتوان مشخص کرد.
لیکن، اقدامات 5 سال اخیر دهلی بیانگر آن است که هند محتاطانه با در دست نگه داشتن ایران، در حال نزدیک شدن به آمریکا است.
محمد باقر خرم شاد معاون رئیس مرکز تحقیقات وزارت خارجه ایران در روز 22 فوریه به خبرگزاری ایلنا گفت: ایران در گذشته نسبت به اتخاذ موضع منفی هند در قبال برنامه هسته ای ایران باور نمیکرد. لاکن هم اکنون به نظر ما دهلی موضع منفی در قبال تهران اتخاذ کرده است.
هند تابحال بعنوان عضو شورای حکام سازمان بین المللی انرژی اتمی در هر دو قطعانامه این شورا علیه ایران رای داده است.
در هفته جاری یوکیا آمانو دبیر کل جدید سازمان بین المللی انرژی اتمی اولین گزارش خود در باره برنامه هسته ای ایران را آماده کرده است. طبق روال، این بار نیز گزارش وی قبل از آنکه در سایت سازمان بین المللی انرژی اتمی درج شود، به تعدادی از شبکه ها و رسانه های غربی درز کرد.
در گزارش آمانو که در بیستم فوریه منتشر شده، احتمال تلاش ایران برای تولید کلاهکهای هسته ای منعکس شده است. بر خلاف گزارشهای محمد البرادعی دبیر کل سابق سازمان بین المللی انرژی اتمی، آمانو در گزارش خود آشکارا از برنامه های هسته ای ایران ابراز نگرانی کرده است. بزودی این گزارش وی مورد مذاکره 35 عضو شورای حکام سازمان بین المللی انرژی اتمی قرار خواهد گرفت.
هند تابحال بعنوان عضو شورای قضات سازمان بین المللی انرژی اتمی در هنگام صدور دو قطعانامه علیه ایران (در ماه می سال 2006 و در نوامبر سال 2009)، برعلیه ایران به آن رای داده است. هند همچنین تا حدودی در تحریمهای اعمال شده علیه ایران نیز شرکت کرده است. اگرچه شرکت İndian Oil هند بعنوان یکی از شرکت کنندگان فعال فاز 12 لایحه پارس جنوبی و لایحه LNG بوده، لاکن شرکت Reliance هند از ماه می سال 2009 واردات بنزین را به ایرانی که 40 درصد مصرف داخلی بنزین را از خارج وارد می کند، متوقف کرده است.
هم اکنون مذاکرات ایران با شرکتهای ONGC و Hinduja هند برای فروش سهام 40 درصدی فاز 12 "پارس جنوب" (با ارزش 9.7 میلیارد دلار) ادامه دارد. ذخایر گازی این حوزه در حدود 35 تریلیون کوب مکعب ارزیابی میشود. ایران همچنین به شرط خرید سهم 20 درصدی لایحه LNG از سوی شرکتهای هندی، در مورد فروش 6 میلیون تن گاز در هر سال به هند پیشنهاداتی را ارائه کرده است.
از سوی دیگر هند برای امریکا در مواجهه با چین و ایران دارای اهمیت استراتژیک است. هیلاری کلینتون وزیر خارجه آمریکا در در ژوئن سال 2009 در سفر خود به هند و در دیدار با مانموهان سینگ نخست وزیر هند بیان کرده که هم اکنون کشور هند در سیاست خارجه آمریکا در اولویت قرار میگیرد. حجم تبادلات تجاری سالانه این دو کشور 43 میلیارد دلار می باشد. در سال 2007 آمریکا و هند در زمینه هسته ای قراردادهایی امضا کرده اند. هم اکنون سهم انرژی هسته ای هند در سبد انرژی این کشور در حدود یک درصد است. در مقایسه با سال 2004 حجم تبادلات تجاری این دو کشور 25 درصد افزایش یافته است. هم اکنون 9000 دانشجوی هندی در دانشگاه های آمریکا مشغول به تحصیل هستند. این واقعیت نیز غیر قابل کتمان است که هند با فشار آمریکا در سال 2007 از خط لوله صلح امتناع کرده است. نقل گاز ایران توسط این خط لوله به پاکستان و هند در نظر گرفته میشد.
از سوی دیگر اسرائیل دومین کشور بزرگ فروشنده سلاح به هند است. اسرائیل قراردادهای نظامی کسترده ای در زمینه ساخت موشک، سامانه های دفاعی، تکنولوژیهای نظامی سطح بالا و آموزشهای نظامی به پرسنل هندی دارد. هند در اواخر سال 2007 ماهواره جاسوسی 300 کیلویی TechSAR اسرائیل را به فضا پرتاب کرد. این موجب اعتراض شدید ایران شد. قبل از این نیز اسرائیل ماهواره افق 1 خود را به فضا پرتاب کرده بود. لاکن TechSAR پیشرفته تر از آن بوده و حتی در شبها و در هوای دود و غبار آلود نیز امکانات اجرای عملیات جاسوسی و دید را دارد.
تمامی اینها برای هند امکاناتی بوجود آورده که در رقابت با چین، اوکراین، اروپا و آمریکا در بازار 2.4 میلیاردی پرتاب ماهواره ها در فضا جایی برای خود باز کند.
با توجه به این عوامل هند تابحال در رابطه با برنامه های هسته ای ایران بطور شفاف و قاطعانه موضع خود را بیان نکرده است.
ایران از لحاظ تولید نفت در جهان در جایگاه چهارم قرار میگیرد. هم اکنون این کشور در هر روز 2.5 میلیون بشکه نفت (480 هزار بشکه به چین، 350 هزار بشکه به هند و همچنین به ژاپن و کشورهای دیگر) صادر میکند.
نه فقط از لحاظ تامین انرژی، بلکه از لحاظ امنیتی نیز ایران برای هند اهمیت دارد. کنسولگری هند در بندر عباس ایران فعالیت میکند. هند توسط این کنسولگری خود بر تنگه هرمز نظارت میکند. 60 درصد از نیازهای نفتی جهان توسط تنگه هرمز نقل میشوند. از سوی دیگر نیز در 60 سال اخیر 3 بار بین پاکستان و هند جنگ رخ داده است. کشور هند در زاهدان (مرکز استان بلوچستان) ایران در نزدیکی مرز پاکستان نیز کنسولگری دارد. این کنسولگری برای نظارت بر غرب پاکستان دارای اهمیت زیادی می باشد. هم اکنون دو کشور پاکستان و هند بر سر کشمیر باهم مناقشه دارند.
همچنین با در نظر گیری روابط خوب پاکستان و ایران، کشور هند در تعیین رژیم حقوقی کشمیر در سطح جهانی نیاز به حمایت ایران دارد. هند در سال 2001 با ایران قرارداد همکاریهای دفاعی امضا کرده است. دو کشور هند و ایران در سال 2003 در دریای عمان (در آستانه حمله آمریکا به عراق) و در سال 2006 (در آستانه سفر جورج بوش رئیس جمهوری سابق آمریکا به پاکستان، هند و افغانستان) مانورهای دریایی نظامی مشترکی (هرچند کوچک) برگزار کرده اند.
در سال 1950 پس از استقلال هند، بین دو کشور ایران و هند قرارداد "دوستی و صلح ابدی" امضا شده است. لاکن روابط این دو کشور در 60 سال اخیر دارای افت و خیزهایی بوده است.
در دوران محمد رضا شاه ایران و پاکستان عضو قرارداد دفاعی SENTO (قرارداد دفاعی-امنیتی بغداد) بوده اند و در جنگ سال 1965 - 1971 بین پاکستان و هند، ایران به پاکستان سلاح داده است.
پس از انقلاب اسلامی ایران برای اولین بار در سال 1993 "ناراسیمها رائو" نخست وزیر سابق هند به ایران سفر کرده است. در سال 1995 نیز هاشمی رفسنجانی رئیس جمهوری سابق ایران به هند سفر کرده بود. در سال 2001 قرارداد همکاریهای دفاعی بین این دو کشور از سوی محمد خاتمی رئیس جمهوری سابق ایران و "واچپایی" نخست وزیر سابق هند امضا شده است.
با در نظر گرفتن این تاریخ پیچیده مناسبات دوجانبه، حمایت قاطع هند از ایران باور کردنی نیست.
