حاشیه سود «۲۵ درصدی» پتروشیمی‌های ایران

آمارهای رسمی و اظهارات مقام‌های ایرانی حاکی است که حاشیه سود شرکت‌های پتروشیمی ایران حدود ۲۵ درصد است، میزانی که با قیمت‌گذاری‌های جدید خوراک پتروشیمی‌ها به ۳۰ درصد هم می‌رسد.

خانم مرضیه شاهدایی مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران روز چهارشنبه اعلام کرد که قیمت‌گذاری خوراک با حاشیه سود ٢٥ تا ٣٠ درصدی به غیر از خوراک‌های مایع در نظرگرفته شده است، به نحوی که شرکت‌ها با ضرر مواجه نشوند.

آمارهای رسمی نیز نشان می‌دهد که سود خالص شرکت‌های پتروشیمی که خوراک مایع مانند میعانات و مایعات گازی استفاده می‌کنند بسیار پایین و بعضا زیان‌ده هستند، اما در مجموع بر اساس آمارهای رسمی وزارت نفت ایران، حاشیه سود شرکت‌های پتروشیمی در سال گذشته خورشیدی دقیقا ۲۴ درصد بود. در این میان هزینه خوراک پتروشیمی‌ها کمی بیش از ۲۵۳ هزار میلیارد ریال (حدود ۸.۲ میلیارد دلار) بوده که تقریبا برابر ۴۴ درصد از کل درآمدهای پتروشیمی‌های ایران بوده است. مالیات بر درآمد شرکت‌های پتروشیمی نیز حدود ۶ دهم درصد کل درآمدهای آنها بوده که رقم بسیار پایینی است.

درآمد خالص پتروشیمی‌های ایران نیز در سال گذشته به بالای ۴.۵ میلیارد دلار رسید.

بزرگی بازار پتروشیمی جهان هم اکنون از بازار نفت خام پیشی گرفته است و به بالای سه تریلیون دلار در سال بالغ می‌شود. در این میان، بر اساس آمارهای سالانه شرکت ملی پتروشیمی، ایران در سال گذشته خورشیدی ۴۶.۴ میلیون تن محصولات پتروشیمی تولید کرده که نزدیک ۱۶ میلیون تن آن به ارزش ۹.۶ میلیارد دلار صادر شده است.

البته ظرفیت تولید پتروشیمی ایران هم اکنون بالای ۶۲ میلیون تن در سال است، اما هنوز مشکلات نفتی، بازار و کمبود خوراک باعث می‌شود که ایران با ظرفیت کمتری از مجتمع‌های پتروشیمی بهره برداری کند. بنا به گزارش سالانه شرکت ملی پتروشیمی، تنها کمبود خوراک سهمی ۴۴ درصدی در عدم استفاده از ظرفیت کامل پتروشیمی‌ها دارد.

آمارهای ۹ ماهه سال جاری نیز نشان می‌دهد که کل تولید پتروشیمی ایران با افزایشی ۹ درصدی به ۳۷.۶ میلیون تن رسیده که بیش از ۱۵ میلیون تن آن به ارزش ۶.۵ میلیارد دلار صادر شده است. صادرات پتروشیمی ایران در این دوره زمانی نسبت به دور مشابه سال گذشته حدود یک میلیون تن افزایش نشان می‌دهد.

آمارهای رسمی نشان می‌دهد که در ۹ ماهه اول سال جاری خورشیدی تنها ۲۲ پتروشیمی ایران با ظرفیت بالای ۸۰ درصد فعالیت کرده و ۱۰ شرکت پتروشیمی با ظرفیت پایین تر از ۵۰ درصد فعال بوده‌اند. هم‌اکنون ۵۳ مجتمع و شرکت پتروشیمی در کشور وجود دارد.

ایران در نظر دارد با تکمیل طرح‌های جدید پتروشیمی به ارزش ۲۰ میلیارد دلار ظرفیت تولید خود را تا ۵ سال آینده دو برابر افزایش دهد و با تعریف پروژه‌های جدید به ارزش ۳۵ میلیارد دلار، ظرفیت تولید پتروشیمی خود را به ۱۵۰ میلیون تن در سال ۲۰۲۵ برساند.

در مقایسه با طرح‌های نفت و گاز که با حساسیت تحریم‌های آمریکا مواجه است و ریسک پروژه‌ها نیز بیشتر است، به نظر می‌رسد که پروژه‌های پتروشیمی ایران به‌خاطر حاشیه سود بالا و قیمت سوخت و خوراک و مالیات پایین، با اقبال بیشتری از طرف شرکت‌های خارجی برای سرمایه‌گذاری مواجه شود.

طی سال جاری و با برچیده شدن تحریم‌ها نماینده شرکت‌های مطرح پتروشیمی مانند توتال فرانسه، لینده آلمان، باسف آلمان، میتسویی ژاپن، سرکوبه اسپانیا، سوجیتز ژاپن، هیوسانگ کره جنوبی و شرکت انگلیسی-هلندی شل به ایران آمده و چندین تفاهمنامه امضا کرده‌اند.

هنوز معلوم نیست که با رویکرد رئیس جمهور جدید آمریکا و احتمال افزایش تحریم‌ها، ایران تا چه حد موفق به عقد قرارداد با این شرکت‌های غول جهانی شود، اما حداقل فضای ایجاد شده در حوزه پروژه‌های نفت و گاز نشان می‌دهد که شرکتها فعلا منتظر هستند تا ببیند سیاست دونالد ترامپ و تهدیدهای وی علیه ایران تا کجا پیش خواهد رفت.

برای رادیو فردا

خیز ایران برای جبران قطع گاز ترکمنستان

نزدیک به سه هفته از قطع گاز ترکمنستان به ایران می‌گذرد و هنوز مشکل چشمگیری در تأمین گاز مناطق شمالی کشور گزارش نشده است؛ اگرچه دمای هوا نیز به‌ شدت ماه نوامبر نیست که مصرف روزانه خانگی ایران را به حدود ۵۶۰‌ میلیون مترمکعب برساند و باید دید با اوج‌گرفتن سرما، آیا ایران قادر به تأمین مصرف خانگی گاز خواهد بود یا نه.

مشکل اساسی این است که فقط میدان خانگیران با ظرفیت تولید روزانه حدود ۴۰‌ میلیون مترمکعب در شمال شرق ایران وجود دارد و تنها پالایشگاه گازی این منطقه نیز هاشمی‌نژاد است که ظرفیت آن متناسب با تولید میدان خانگیران است.

البته میدان گنبد شمالی نیز وجود دارد که ۳۰سالی از تولید گاز از آن می‌گذرد و هم‌اکنون در نیمه دوم عمر خود است و روزانه کمتر از یک‌ میلیون مترمکعب تولید دارد و امیدی به افزایش تولید از این میدان کوچک نیست. به‌هرحال بخش عمده مصرف گاز، خراسان، سمنان و مازندران وابسته به ترکمنستان-روی‌هم‌رفته ۴۰ درصد- بود و اکنون تنها راه ممکن، افزایش نسبی انتقال گاز به مناطق شمالی از طریق خطوط لوله سراسری موجود و صرفه‌جویی در مصرف خانگی گاز و درنهایت استفاده از سوخت مایع در نیروگاه‌های شمالی کشور است.

در بخش روسی سایت رسمی وزارت خارجه ترکمنستان، برخلاف بخش انگلیسی و ترکمنی آن، علت قطع گاز به ایران علاوه بر تأخیر تسویه بدهی ١,٨‌ میلیارددلاری ایران به مدت ۹ سال، موضوع نقض‌ بندی از قرارداد نیز مطرح شده است که می‌گوید ایران باید یا به میزان مشخص‌شده در قرارداد گاز از ترکمنستان دریافت کند، یا پول آن را بپردازد (Take-or-pay). آمارهای رسمی نیز نشان می‌دهند ایران باید برای نمونه از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۶ حدود ۱۳۰‌ میلیارد مترمکعب گاز از ترکمنستان دریافت کند، درحالی‌که فقط ۷۴‌میلیاردو ۳۴۰‌ میلیون مترمکعب گاز خریده است. این موضوعی است که در رسانه‌های ایران مطرح نشده و مقامات ایران نیز واکنشی به آن نشان نداده‌اند.

براساس توافق سال ۲۰۰۷ که از سال ۲۰۱۰ با راه‌اندازی خط لوله دوم انتقال گاز ترکمنستان به ایران اجرائی شد، ایران باید سالانه ۱۴‌ میلیارد مترمکعب گاز از ترکمنستان وارد کند، درحالی‌که این رقم برای نمونه در سال ۲۰۱۴ حدود ٤,٥‌ میلیارد و در سال ۲۰۱۵ حدود ۹‌ میلیارد مترمکعب بود و در سال گذشته حتی به نصف میزان سال ۲۰۱۵ نیز نمی‌رسد.

آنچه افزایش ۹ برابری قیمت گاز ترکمنستان به ایران در سال ۲۰۰۷ مطرح می‌شود، نیز حاصل لاقیدی و بی‌برنامگی دولت قبلی در مذاکرات و رسیدن به توافق مرضی‌الطرفین بود، چراکه قیمت نفت از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۷ به‌شدت افزایش یافته بود و طبعا خود ایران قیمت گاز صادراتی به ترکیه را به‌شدت افزایش داده بود و باید انتظارات ترکمنستان برای افزایش قیمت را درک می‌کرد. قیمت گاز صادراتی ایران به ترکیه در پایان دهه گذشته از ۴۰۰ دلار به ازای‌ هزار مترمکعب هم فراتر رفت، درحالی‌که همان میزان گاز را به قیمت ۳۶۰ دلار از ترکمنستان دریافت می‌کرد.
ایران فعلا می‌خواهد عملیات اکتشاف در منطقه «کپه‌داغ» در مرز ترکمنستان را در اولویت قرار دهد و میدان گازی «توس» را که ذخایر آن ۶۰‌ میلیارد مترمکعب و تولید روزانه آن چهار میلیون مترمکعب برآورد می‌شود، توسعه دهد.

توسعه این میدان احتمالا دو سال طول بکشد و هنوز معلوم نیست از منطقه کپه‌داغ گازی پیدا شود یا نه.

از طرفی ایران در نظر دارد شش مخزن ذخیره گاز به ظرفیت ١١,٣‌ میلیارد مترمکعب و قابلیت بازیابی ۱۱۵‌ میلیون مترمکعب در روز و به ارزش سه میلیارد دلار در شمال شرق و مناطق مرکزی ایران راه‌اندازی کند. دو مخزن شوریجه و سراجه ایران که جزء این شش مخزن هستند، هم‌اکنون حدود سه میلیارد مترمکعب ظرفیت ذخیره گاز دارند و قرار است با سرمایه‌گذاری ۴۵۰‌ میلیون‌دلاری توسعه یابند. مصرف روزانه خانگی گاز ایران در فصول گرم سال حدود ۱۶۰‌ میلیون مترمکعب است، درحالی‌که در زمستان به بالای ۴۵۰‌ میلیون مترمکعب و حتی گاهی بالای ۵۰۰‌ میلیون اوج می‌گیرد. ایران در فصول گرم گاز مازاد خود را به این مخازن تزریق و در زمستان برداشت می‌کند.

بخش خانگی درمجموع، سالانه حدود نیمی از کل گاز تولیدی ایران را می‌بلعد.

از طرفی ایران پروژه ساخت خط لوله سراسری یازدهم را به ارزش ٤.٣‌ میلیارد دلار می‌تواند آغاز کند تا روزانه ۱۱۰‌ میلیون مترمکعب گاز پارس جنوبی را به مناطق شمال شرق انتقال دهد. اما برای کوتاه‌مدت، ایران فقط باید با صرفه‌جویی در مصرف گاز و جایگزینی سوخت‌های مایع به‌جای گاز در مصرف نیروگاهی اکتفا کند.