صادرات نفت خام ایران از سال ۲۰۱۱ تا کنون از ۲٫۲ میلیون بشکه در روز به زیر یک میلیون بشکه سقوط کرده، در حالی که بنا به آمار رسمی گمرک، صادرات میعانات گازی نیز به شدت کاهش یافته است.
بیژن زنگنه وزیر نفت ایران روز یکشنبه، ۲۷ اکتبر اعلام کرد که "به محض لغو تحریم های اعمال شده علیه بخش های انرژی ایران، درآمدهای حاصل از فروش نفت خام کشور یکباره به ٥٤ میلیارد و ٥٠٠ میلیون دلار در سال خواهد رسید".
با توجه به قیمت حدود ۱۰۷ دلار برای هر بشکه نفت، این رقم معادل قیمت صادرات روزانه ۱٫۴ میلیون بشکه نفت خام است.
حسينعلی حاجی دليگانی عضو کميسيون برنامه و بودجه مجلس نهم شورای اسلامی اوایل مهرماه سال جاری اعلام کرد که ایران طی شش ماهه اول سال جاری شمسی موفق به فروش ۲۳ ميليارد دلار نفت و ميعانات گازی شده است. وی با استناد به گزارش آقای زنگنه به کمیسیون برنامه وبودجه، گفت که صادرات نفت و ميعانات گازی ايران در حال حاضر به سقف يک ميليون و ۲۰۹ هزار بشکه در روز رسيده است.
گزارش رسمی گمرک ایران حاکی است که این کشور در شش ماهه اول سال جاری ۳٫۳۸۵ میلیارد دلار (معادل قیمت روزانه حدود ۲۰۰ هزار بشکه میعانات گازی) صادرات میعانات گازی داشته است، به عبارتی ارزش خالص صادرات نفت خام ایران در شش ماهه اول سال جاری خورشیدی کمتر از ۲۰ میلیارد دلار بوده است که در صورت ادامه این روند، ایران برای سال جاری کمتر از ۴۰ میلیارد دلار صادرات نفت خام خواهد داشت که ۱۴ میلیارد دلار کمتر از رقمی است که آقای زنگنه برای درآمد نفتی ایران بعد از تحریمها پیش بینی کرده است.
بر اساس گزارش گمرکی، ایران در سال ۱۳۹۰ بیش از ۱۰ میلیارد دلار صادرات میعانات گازی داشت.
به گزارش پرس تی وی، زنگنه در اظهارات روز یکشنبه خود نیز گفت که "زمانی که تحریم ها برداشته شود، درآمدهای نفتی ایران به سالانه ٥٤ میلیارد و ٥٠٠ میلیون دلار می رسد که ١٤ میلیارد دلار آن به پر کردن خلا های بودجه سالانه کشور اختصاص خواهد یافت".
بودجه سال جاری، بر اساس صادرات ۱٫۳ میلیون بشکه نفت با قیمت هر بشکه ۹۵ دلار تنظیم شده است. با توجه به اینکه قیمت هر بشکه نفت در سال جاری خورشیدی بطور متوسط بالای ۱۰۶ دلار برای هر بشکه بوده، تا حدودی افت صادرات نفت خام ایران به حدود یک میلیون بشکه جبران می شود، اما اقتصاد ایران نیاز شدیدی به درآمدهای بیشتر از محل صادرات نفت خام دارد.
دلایل هدفگذاری درآمد ۵۴٫۵ میلیارد دلاری
اینکه چرا وزیر نفت ایران بعد از رفع تحریمها چشم به درآمد ۵۴ میلیارد دلاری صادرات نفت خام دارد، احتمالا بخاطر کاهش توان تولید نفت ایران، از دست دادن قطعی برخی بازارهای سنتی نفت و عدم امید به صادرات نفت به اتحادیه اروپا در کوتاه مدت باشد.
اتحادیه اروپا به تنهایی تا آغاز سال ۲۰۱۲ مشتری حدود ۱۸ درصد از کل روزانه ۲٫۲ میلیون بشکه صادرات نفت خام ایران بود.
تولید نفت خام ایران در سال ۲۰۱۱، بنا بر آمار اوپک، روزانه ۳٫۶۲۸ میلیون بشکه بود، اما تولید واقعی (و نه ظرفیت تولید) ایران در سال جاری میلادی حول و حوش ۲٫۷ میلیون بشکه در روز بوده است.
ظرفیت پالایشگاهی ایران حدود ۱٫۶۸ میلیون بشکه در روز است و با توجه به صادرات روزانه یک میلیون بشکه نفت خام، ایران عملا تولید واقعی نفت خام خود را نمی تواند بالای ۲٫۷ میلیون بشکه در روز نگه دارد و ماهها قبل مجبور به بستن درب بخشی از چاههای نفتی خود شده است.
با گذشت ۱۰۴ سال از کشف نفت در ایران، هم اکنون حدود ۸۰ درصد از چاه های نفتی ایران در نیمه دوم عمر خود قرار دارند و با افت فشار طبیعی نفت و متعاقباً کاهش تولید مواجه اند.
به گزارش اداره اطلاعات انرژی امریکا، چاه های نفتی ایران سالانه با افت تولید هفت الی ۱۲ درصدی درگیر هستند، از طرفی ایران به طور متوسط هر سال هفت درصد افزایش مصرف داخلی نفت دارد.
باز کردن دوباره درب چاههای بسته شده و افزایش تولید واقعی نفت در ایران بنا بر پیش بینی بسیاری از کارشناسان نفت می تواند تولید نفت ایران را تا سه ماه حدود ۸۰۰ هزار بشکه در روز افزایش دهد، اما هرگز به رقم سال ۲۰۱۱ نمی رسد.
از طرفی با توجه به افت فشار چاههای کهنه نفتی، عدم سرمایه گذاری مناسبت در پروژه های نفتی ایران و تزریق بسیار اندک گاز به میادین نفتی برای افزایش فشار نفت و تولید از میادین، تردیدهای جدی در مورد ظرفیت تولید نفت ایران وجود دارد.
چاههای نفتی ایران روزانه نیاز به تزریق روزانه بالای ۱۸۰ میلیون متر مکعب گاز دارند، در حالی که گزارش اداره اطلاعات انرژی آمريکا می گويد که ايران در سال ۲۰۱۱ حدود ۱۲.۶ درصد از گاز ناخالص توليد شده را که روزانه ۷۷.۵ ميليون متر مکعب بوده، به چاههای نفتی تزريق کرده است. البته مقامات ایران می گویند که در فصول گرم سال روزانه تا ۹۰ میلیون متر مکعب تزریق گاز به میادین نفتی انجام می دهند.
به نظر می رسد، ایران بیشتر برای احیای بازارهای سنتی خود در آسیا امید بسته است که احتمالا قدرت جذب ۱٫۴ میلیون بشکه نفت صادراتی ایران، یعنی میزان قبل از تحریمها را داشته باشند. البته گزارش آژانس بین المللی انرژی حاکی است که نیاز بازارهای انرژی به افزایش تولید نفت اوپک در پنج سال آینده کم خواهد بود و افزایش تقاضای جهانی برای نفت بیشتر توسط کشورهای غیر عضو اوپک تامین خواهد شد.
هم اکنون نیز اوپک بیشتر از تقاضای جهانی، تولید نفت دارد. برای سال جاری اوپک بطور متوسط روزانه حدود ۴۰۰ هزار بشکه بیشتر از تقاضای جهانی تولید نفت داشته، در حالی که بنا به گزارش آژانس بین المللی انرژی ، تقاضای جهانی برای نفت تولیدی ۱۲ عضو این سازمان در سال آینده ۲۰۰ هزار بشکه نیز کاهش خواهد یافت.
