۱۳۹۴ شهریور ۹, دوشنبه

«مفت‌فروشی» برق؟ اختلاف وزارت نیرو و نفت


وزیر نفت ایران از وزارت نیرو خواسته است که صادرات برق ارزان را متوقف کند. بر اساس گزارشی که خبرگزاری مهر، چهارشنبه ۴ شهریورماه منتشر کرد پرونده اختلافات وزرای نفت ونیرو درباره صادرات برق وارد مرحله جدیدی شده و درحالی  که بیژن نامدار زنگنه، وزارت نیرویی‌ها را به ارزان‌فروشی برق متهم می‌کند، حمیدچیت چیان، صادرات برق را اقتصادی می‌داند.
بر اساس این گزارش، وزیران نفت و نیرو در دو نشست خبری جداگانه درباره صادرات برق واکنش‌های کاملا متفاوتی نشان دادند.
بر اساس گزارش رسمی وزارت نیرو، ایران در سال‌های گذشته حدود ۱۲ میلیارد کیلووات ساعت صادرات برق و نزدیک به ۴ میلیارد کیلووات ساعت واردات انرژی برقی داشته است. بر اساس گفته مقامات وزارت نیرو، حجم صادرات برق ایران به ۸۰۰ میلیون دلار در سال می‌رسد.
با این حال، تاکنون صادرات برق از چند منظر مورد انتقاد مقامات وزارت نفت و برخی نمایندگان مجلس بوده است.
موضوع مهم در این حوزه، بازدهی ۳۷ درصدی نیروگاه‌های ایران و هدر شدن ۱۴ درصد از برق تولید فرآیند نقل و انتقال باعث می‌شود که تبدیل گاز به برق و صادرات آن از طرف محافلی در ایران غیراقتصادی عنوان شود.
بر اساس گزارش رسمی وزارت نیرو، نیروگاه‌های حرارتی ایران به‌طور متوسط از هر مترمکعب گاز کمتر از ۳.۵ کیلووات ساعت برق تولید می‌کنند که رقم بسیار نازلی است. برای نمونه نیروگاه‌هایی با بازدهی ۵۵ درصد در خود ترکیه که مشتری گاز و برق ایران است، هر متر مکعب گاز را به ۵.۲ تا ۵.۵ کیلووات ساعت برق تبدیل می‌کنند.
از طرف دیگر، ایران به نیروگاه‌های داخلی قیمت گاز را بسیار پایین‌تر از قیمت گاز صادراتی تحویل می‌دهد. با توجه به مصرف سالانه نزدیک به ۵۰ میلیارد متر مکعب گاز و ۲۰ میلیارد لیتر گازوئیل و نفت کوره در بخش نیروگاهی، برخی مقامات ایران بر این نظر هستند که خام‌فروشی گاز بهتر از صادرات برق است.
بر اساس گزارش خبرگزاری مهر، بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت ایران می‌گوید که «با فرض اینکه ما هر مترمکعب گاز را به نرخ ٤٠ سنت به ترکیه صادر می‌کنیم، آنها عمده گازی که از ما می‌خرند را به برق تبدیل می‌کنند، در واقع از هر مترمکعب گازی که دریافت می‌کنند، پنج کیلووات ساعت برق تولید می‌کنند،  با احتساب اینکه هر کیلووات ساعت برق ۱۰.۵ (ده و نیم) سنت پای آن کشور آب بخورد، اگر ما برق را به قیمت هفت سنت به آنجا صادر کنیم، آیا دیگر ترکیه از ما گاز خواهد خرید؟».
ترکیه سالانه نزدیک به ۱۰ میلیارد مترمکعب گاز از ایران می‌خرد که بخش اعظم آن برای تولید برق به نیروگا‌های این کشور تحویل می‌شود. ترکیه به‌خاطر بهای گاز از ایران شکایت کرده است. این کشور طی سال‌های گذشته برای هر هزار متر مکعب گاز ایران حدود ۴۹۰ دلار پرداخت می‌کرد.
 ترکیه همچنین بیش از ۲۰ درصد کل برق صادراتی ایران را می‌خرد که حجم آن تقریبا به ۲.۵ میلیارد کیلووات ساعت در سال می‌رسد.
با این حال خبرگزاری مهر می‌نویسد که حمید چیت‌چیان هفته جاری در نشستی خبری در جمع خبرنگاران گفت که اگر ایران که بزرگترین دارنده ذخایر گاز جهان است، نتواند برق تولید و صادر کند، پس صادرات برق در کجای جهان و برای کدام کشورها اقتصادی است؟
به گفته وی اگر وزارت نفت همان قیمتی را که برای فروش گاز به پتروشیمی‌ها تعیین کرده، به نیروگاه‌ها اختصاص دهد، صادرات گاز کاملا دارای ارزش اقتصادی است.
اما وزیر نفت می‌گوید که گاز و برق هرگز نباید با یکدیگر رقابت کنند. «اگر بین دو دستگاه فضا رقابتی شود، در این صورت آنچه که در این میان متضرر می‌شود، منافع ملی است».
زنگنه یادآور شد: «البته پتروشیمی بحثش متفاوت است، زیرا یک شرکت پتروشیمی که از ما گاز دریافت می‌کند، عمدتا آن را به محصول تبدیل می‌کند، بنابراین ما اگر با هر قیمتی به پتروشیمی‌ها گاز بدهیم برای آنها سودمند خواهیم بود، زیرا این شرکت سرانجام محصول خود را به قیمت بین‌المللی در بازار‌های خارجی می‌فروشد
وزیر نفت با تاکید بر اینکه اگر قرار باشد که گاز تحویلی به نیروگاه‌ها با گاز صادراتی رقابت کند، کار درستی نیست، افزود: «اینکه ما گاز را به نیروگاه‌های داخلی ارزان بدهیم تا آنها بتوانند برق را به قیمت پایین صادر کنند، در واقع به ضرر منافع کشور است
منبع:
http://www.radiofarda.com/content/f8-iran-gas-electricity/27216674.html


۱۳۹۴ مرداد ۲۸, چهارشنبه

شرط بزرگی ایران در بازار گاز کاهش ٥٠‌ درصدی شدت مصرف است


شدت مصرف انرژی ایران دو برابر متوسط جهانی است مصرف سالانه انرژی ایران معادل سالی ٢‌میلیارد بشکه نفت خام است.
پایگاه تخصصی «نچرال گس یوروپ» درتازه‌ترین گزارش تحلیلی خود درباره چشم‌انداز صادرات گاز ایران نوشته است که در دوسال گذشته، تولید گاز ایران به صورت محسوسی افزایش یافته است و تا سه‌سال آینده، تولید گاز ایران ٤٠٠‌میلیون متر مکعب در روز رشد خواهد داشت.
با این حال دراین خصوص یک تبصره در این گزارش آمده است که تبدیل ایران به بازیگری عمده در بازارهای گاز، نیازمند توجه جدی و سریع به موضوع بهینه‌سازی مصرف سوخت در داخل ایران است. این مقاله تحلیلی به قلم «دالغا خاتین اوغلو» کارشناس رسانه‌ای حوزه انرژی است که درباره صنعت نفت و گاز ایران اطلاعات خوبی در اختیار دارد و در این حوزه معتقد است که شتاب رشد مصرف گاز در ایران نگران‌کننده است. دالغا خاتین اوغلو، مدیر اخبار فارسی ترند و از کارشناسان و نویسندگان مسلط بر صنعت نفت ایران است. دررابطه با این نوشتار و برآورد او از آینده صنعت نفت و گاز ایران «شهروند» گفت‌وگویی با او ترتیب داده است که در ادامه می‌خوانید:
شما درباره صنعت گاز ایران نگاهی خوش‌بینانه را مطرح کردید. ابتدا توضیح دهید که در باره روند صنعت گاز در ایران چه برآوردی دارید؟

شتاب توسعه حوزه تولید و پالایش گاز در ایران طی دوران ریاست‌جمهوری حسن روحانی شگفت‌آور بوده است اما در عین حال مصرف افسارگسیخته انرژی در ایران نگران‌کننده است. ایران فورا باید چاره‌ای برای این مصرف پیدا کند و به‌طور خاص بر مقوله‌ «شتاب رشد مصرف گاز» توجه داشته باشد.

* در مورد جایگاه ایران در صنعت جهانی گاز چه دیدگاه و تحلیلی دارید؟

منابع سرشار گاز ایران نه‌تنها برای منطقه، بلکه کل جهان غیرقابل چشم‌پوشی است. در مقاله تحلیلی‌ام که در Natural Gas Europe منتشر شد، به آمارهای تولید گاز در ایران اشاره کردم. ایران در نظر دارد که تولید گاز خام خود را از میزان کنونی ٧٠٠‌میلیون متر مکعب در روز به ١١٠٠‌میلیون متر مکعب تا ‌سال ٢٠١٨ برساند، اما برنامه‌هایی در دستور کار قرار دارد که موج جدیدی از افزایش مصرف گاز در کشور را سبب خواهد شد و سایه بر توانایی‌های صادرات گاز ایران خواهد افکند، مگر این‌که در داخل کشور بهینه‌سازی مصرف سوخت انجام شود.
چه موضوعاتی باعث توجه شما به این ضعف ساختاری صنعت گاز در ایران شد؟

وزارت نفت ایران برنامه دارد تا ٣‌میلیون خانوار جدید را طی سه‌سال آینده از نعمت گاز برخوردار کرده و مضاف بر آن حدود ١٩‌هزار واحد صنعتی را به شبکه گاز متصل کند. این درحالی است که هم اکنون ١٩‌میلیون خانوار ایرانی از گاز برخوردارند و شمار واحدهای صنعتی استفاده‌کننده از گاز به ٧٣‌هزار مورد بالغ می‌شود. ایران طی‌ سال گذشته ١٧٤‌میلیارد مترمکعب گاز فرآوری شده مصرف کرده که بالغ بر ٩١‌میلیارد آن در بخش خانگی و ٣٤‌میلیارد مترمکعب در بخش صنعتی مصرف شده است، به عبارتی بیش از ٧٠‌درصد گاز فرآوری شده ایران در این دو بخش مصرف شده و افزایش مصرف این بخش به میزانی که اشاره شد بسیار چشمگیر خواهد بود. از طرفی هم ایران سالانه بیش از ١٢‌میلیارد مترمکعب گاز به بخش پتروشیمی تحویل می‌دهد و تولید پتروشیمی ایران به بالای ٤٤‌میلیون تن رسیده است. در عین حال اما پروژه‌هایی به ارزش ٧٠‌میلیارد دلار در دستور کار ایران است که تولید پتروشیمی را طی پنج‌سال آینده به ١٢٠‌میلیون تن و تا یک دهه آینده به ١٨٠‌میلیون تن خواهد رساند و طبیعتا نیاز به گاز طبیعی چندین برابر افزایش خواهد یافت.
* شما در نوشتارتان اشاره‌ای هم به مصارف صنعتی و نیروگاهی داشته‌اید، هدف شما از این بررسی‌ها بیان چه نکته‌ای بوده است؟
بخش نیروگاهی ایران‌ سال گذشته ٥٠‌میلیارد مترمکعب گاز مصرف کرده و هنوز ٢٠‌میلیارد باید به این رقم اضافه شود تا جلوی مصرف سوخت مایع در این بخش گرفته شود. از طرفی تولید برق ایران طی یک دهه گذشته تقریبا دو برابر شده است. ‌سال گذشته بیش از ٢٧٠٠ مگاوات به تولید برق ایران افزوده شد و برای‌سال جاری نیز تقریبا به همین میزان افزوده خواهد شد و اکثر نیروگاه‌های جدید از نوع حرارتی هستند و رشد مصرف گاز در این بخش سالانه به میزان انبوهی افزایش خواهد یافت. از سوی دیگر ٨٠‌ درصد میادین فعال نفتی ایران در نیمه دوم عمر خود قرار دارند و برای آهسته کردن آهنگ کاهش تولید نفت باید به این میادین گاز خام تزریق شود.
ایران‌ سال گذشته ٣٤‌ میلیارد متر مکعب تزریق گاز داشته است، اما این رقم کافی نیست و باید حداقل به دو برابر سطح کنونی برسد. پس همه برنامه‌های دولتی که در بالا اشاره شد، لازم‌الاجراست و برای کشور بسیار سودآور است، اما تنها راه ایران برای رهایی از مصرف چشمگیر گاز و افزایش توان صادرات گاز، بهینه‌سازی مصرف انرژی است و بدون توجه به این موضوع، توان صادرات گاز ایران همواره زیر سوال خواهد بود. در این‌خصوص بد نیست به گفته‌های مدیرعامل شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت ایران هم اشاره کنم که می‌گوید «فرصت کاهش ١٩‌درصدی شدت انرژی از‌ سال ٨٩ تا ٩٣ از دست رفته است و در این مدت ٣‌هزار و ٦٠٠‌میلیون بشکه معادل نفت خام از دست رفته است».

* برای این‌که ایران در بازارهای جهانی بتواند حضور داشته باشد اقدام اصلی چه خواهد بود؟

ایران سالانه بالای ٢‌میلیارد بشکه معادل نفت خام مصرف می‌کند که بیش از ٧٠‌درصد آن گاز طبیعی است. باید بدانید که شدت مصرف انرژی در ایران دو برابر متوسط جهانی است. ایران با کاهش ٥٠‌درصدی شدت مصرف انرژی می‌تواند به یک بازیگر بزرگ بازارهای جهانی گاز تبدیل شود، چراکه ایران با ٣٤ تریلیون مترمکعب ذخایر گازی بزرگترین دارنده گاز جهان است.

۱۳۹۴ مرداد ۲۵, یکشنبه

خیز ایران برای افزایش «۲۵ درصدی» صادرات پتروشیمی


ایران می‌گوید که با رفع تحریم‌ها صادرات پتروشیمی خود را تا ۲۵ درصد افزایش خواهد داد، درآمدی که دست کمی از درآمدهای نفتی ندارد و طی سال‌های گذشته توجه چندانی به این موضوع نشده است.

مهدی شریفی نیک نفس، مدیرعامل شرکت بازرگانی پتروشیمی، شنبه ۲۴ مردادماه در گفت‌وگو با خبرگزاری ایرنا گفت «پیش‌بینی می‌کنیم که در کوتاه‌مدت و بین یک تا یک سال و نیم، میزان صادرات محصولات پتروشیمی کشور، ۲۰ تا ۲۵ درصد افزایش پیدا کند».

 
ارزش صادراتی محصولات پتروشیمی در جهان بسیار بیشتر از خود نفت خام است. ارزش بازارهای جهانی پتروشیمی به بالای ۳ تریلیون دلار می‌رسد. از طرفی، نفت خام از نیمه دوم سال گذشته میلادی تاکنون، حدود ۶۰ درصد ارزش خود را از دست داده است، در حالی که این رقم بر اساس ارزیابی نشریه پلاتز، برای محصولات پتروشیمی کمی بیش از ۳۰ درصد بوده است.

خوراک اصلی پتروشیمی‌ها عمدتاً عبارت است از انواع گازها، خصوصاً اتان و میعانات گازی که نوعی نفت خام فوق سبک است. این محصولات به‌صورت خام یا نیمه‌خام  و با قیمت‌های نازل از سوی ایران راهی بازارهای بین‌المللی می‌شوند.

ایران قبل از تحریم‌ها سالانه بالای ۲۱ میلیون تن صادرات محصولات پتروشیمی داشت که ارزش آن بالغ بر ۱۵ میلیارد دلار می‌شد. این رقم در سال ۹۱ و ۹۲ به ۱۴ میلیون تن سقوط کرد و نهایتاً در سال گذشته به خاطر برداشته شدن تحریم‌های پتروشیمی در آذرماه ۹۲، به حدود ۱۸ میلیون تن صعود کرد. آمارهای گمرکی ایران حاکی است که در چهارماهه اول سال جاری صادرات پتروشیمی بیش از ۱۲چ درصد افزایش یافته و به بالای ۸ میلیون تن رسیده است.

در این میان، ظرفیت تولید سالانه پتروشیمی ایران نیز حدود ۶۰ میلیون تن است، در حالی که بعد از تحریم‌ها ایران مجبور شد تولید خود را به ۴۰ میلیون تن کاهش دهد. سال گذشته این رقم به ۴۴ میلیون تن افزایش یافت و برای سال جاری انتظار می‌رود که به ۵۱ میلیون تن برسد.

شریفی نیک نفس می‌گوید که برخی واحدهای پتروشیمی در حال حاضر با ۶۰ تا ۷۰ ظرفیت خود فعالیت می‌کنند که با رفع تحریم‌ها و تسهیل صادرات، آنها قادر خواهند بود که با ظرفیت کامل خود کار کنند.

البته مشکلات پتروشیمی ایران به غیر از تحریم‌های غیرمستقیم، مانند تحریم‌های بانکی، بیمه و حمل و نقل، مسائل دیگری نیز هست که کمتر به آن پرداخته می‌شود.

اولاً، اختلاف عمیق پتانسیل تولید و تولید واقعی محصولات پتروشیمی در ایران، بیشتر تحت تأثیر کمبود خوراک و فرسودگی واحدهای تولید است. ایران در فصول زمستان هنوز هم با کمبود گاز مواجه است و برای جلوگیری از قطعی گاز خانه‌ها، مجبور به کاهش تحویل گاز به بخش پتروشیمی است.

همچنین ایران به غیر از کمبود گاز طبیعی (متان) با کمبود اتان که در واحدهای پتروشیمی به‌عنوان خوراک استفاده می‌شود نیز مواجه است. طی سال گذشته تنها ۲٫۸ میلیون تن اتان به واحدهای پتروشیمی تحویل داده شد و سال جاری به خاطر راه‌اندازی فازهای جدید پارس جنوبی، قرار است این رقم به ۴٫۲ میلیون تن برسد.

از مشکلات دیگر پتروشیمی‌های ایران موضوع فرسودگی آن است. ایران به‌تازگی اعلام کرده است که ۷۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری برای پروژه‌های پتروشیمی تا یک دهه آینده لازم خواهد بود تا حجم تولید را به ۱۲۰ میلیون و سپس به ۱۸۰ میلیون تن در سال برساند. بی‌تردید، موضوع واردات قطعات جدید برای نوسازی پتروشیمی‌های موجود نیز در دستور کار خواهد بود.

اما مشکل عمده‌تر پتروشیمی ایران، صادرات محصولاتی است که ارزش افزوده کمتری دارند، به عبارتی محصولاتی نیمه‌خام هستند.

با نگاهی به آمارهای گمرک ایران، ارزش هر تن محصولات پتروشیمی صادراتی ایران در ماه گذشته خورشیدی کمی بیشتر از ۵۷۴ دلار بوده است، در حالی که متوسط قیمت هر تن محصولات پتروشیمی در بازارهای جهانی بر اساس برآورد نشریه پلاتز در ماه گذشته کمی بیشتر از ۱۰۰۰ دلار بوده است.

این آمارها نشان از دو واقعیت دارد: اول اینکه همانطور که مدیرعامل شرکت بازرگانی پتروشیمی گفته،‌ «با لغو تحریم‌ها هزینه‌های جانبی صادرات» از بین می‌رود و دیگر ایران ناچار نیست برای صادرات برخی محصولات  تا «بیش از ۲۰ درصد هزینه اضافی» بدهد.

واقعیت دوم در آمارهای تفصیلی گمرک خود را نشان می‌دهد و اینکه محصولات پتروشیمی صادراتی ایران، عمدتاً محصولاتی ابتدایی، نیمه‌خام و با ارزش افزوده نازل است.

روز جمعه اداره اطلاعات انرژی آمریکا ارزیابی خود از وضعیت انرژی ایران را منتشر کرد و این گزارش حاکی است که ایران هم‌اکنون ۳۰ میلیون بشکه نفت خام بی‌مشتری ذخیره شده در نفتکش‌ها دارد که بیش از نیمی از آن میعانات گازی است.

ایران حتی با رفع تحریم‌ها نیز در فروش میعانات گازی دچار مشکل خواهد شد، چرا که بازار میعانات گازی جهان کاملاً اشباع شده است. اما می‌توان این محصول خام نفتی را به بنزین جت، محصولات پلیمری با ارزش افزوده بسیار بالا و محصولات دیگر تبدیل کرد و در بازارهای بین‌المللی نیز تقاضا برای این محصولات بسیار بالا است.
این مقاله برای رادیو فردا نوشته شده است.