۱۳۹۶ خرداد ۴, پنجشنبه

توان ایران برای صادرات ال.ان.جی به اروپا

بخش انگلیسی خبرگزاری «ترند» جمهوری آذربایجان در تحلیلی به قلم «دالغا خاتین اوغلو» برآورد کرد ایران با توجه به برنامه های زیرساختی  خود در آینده می تواند صادرکننده گاز طبیعی مایع شده به اروپا باشد.
به گزارش ایرنا، صادرات گاز به اروپا از برنامه هایی است که می تواند در افزایش سهم ایران در تجارت جهانی گاز موثر باشد.
اتحادیه اروپا اکنون حدود ٢٢ تا ٢٣ درصد انرژی موردنیاز خود را از گاز طبیعی تامین می کند و براساس مطالعات پارلمان اروپا، امکان صادرات گاز از سوی ١٢ کشور به این قاره وجود دارد که ایران نیز از جمله این کشورها به شمار می رود.
اکنون ایران ظرفیت صادرات سالیانه ٢٥ میلیارد تا ٣٠ میلیارد مترمکعب گاز از هشت مسیر را به اروپا دارد.
مسیر ایران- عراق- سوریه و همچنین مسیر ترکیه که خود شامل چند مسیر مانند دریای سیاه از طریق جمهور آذربایجان، گرجستان و دریای سیاه و دیگری از طریق ارمنستان، گرجستان و دریای سیاه است، از این مسیرهای صادراتی شمار می رود.
در این مسیر، اجرای خطوط لوله سراسری برای انتقال گاز با حجم و فشار بالا از جمله برنامه های شرکت ملی گاز ایران بوده که در این حوزه تاکنون بیش از ٩ خط لوله در سطح کشور اجرا شده است.
خاتین اوغلو در مصاحبه با اتاق فکر «الشرق فروم» ترکیه گفت که تحریم ها علیه ایران در ژانویه 2016 (دی ماه 1394 خورشیدی) لغو شد و راه را برای صادرات گاز ایران به اروپا هموار کرد.
این خبرگزاری یکی از مشکلات در این زمینه را کمبود گاز برای پاسخگویی به نیاز داخلی دانست و نوشت: تولید ناخالص گاز ایران در پارسال به 285 میلیارد متر مکعب رسید که حدود 9.3 درصد بیش از سال مالی پیش از آن بود و تقاضای گاز خانگی از 91 میلیارد مترمکعب به حدود 100 میلیارد متر مکعب افزایش پیدا کرد.
البته تولید گاز شیرین یا تصفیه شده نزدیک به 230 میلیارد متر مکعب است و هنوز 2 میلیون خانوار ایرانی (از 21 میلیون خانوار) به گاز شهری دسترسی ندارند. بنابراین در آینده تقاضا در این بخش افزایش می یابد؛ مگر اینکه ایران کارایی در این بخش را افزایش دهد.
ترند درباره راهکارهای ایران برای محدودسازی مصرف افزود: اکنون ایران سرمایه گذاری 2 میلیارد دلاری برای بهینه سازی 600 هزار سیستم گرمایی مرکزی در آپارتمان ها را تصویب کرده است.
«ایران می گوید این سرمایه گذاری می تواند با بهینه سازی استفاده از انرژی در بخش خانگی، نیروگاه ها و دیگر بخش ها تا سال 2021 میلادی، دستکم سالیانه 60 میلیارد متر مکعب گاز را صرفه جویی کند».
این خبرگزاری تامین سرمایه 20 میلیارد دلاری برای تکمیل پارس جنوبی و 30 میلیارد دلاری برای تامین تجهیزات تقویت فشار گاز و راه اندازی سکوهای بزرگ را از دیگر نیازها برای صادرات گازی به اروپا اعلام کرد و ادامه داد: توافق گازی 10 میلیارد مترمکعبی در سال ایران با عمان می تواند در سه تا چهار سال آتی محقق شود.
بر پایه این گزارش، تولید گاز عمان انتظار می رود تا سال 2020 به طور چشمگیری افزایش یابد. پس از آن عمان ممکن است به طور جدی در مورد گاز ایران و ساخت یک خط لوله زیردریایی تصمیم بگیرد.
خبرگزاری ترند نوشته است که ایران می تواند با سرمایه گذاری 6 میلیارد دلاری برای تمکیل خط لوله هم سراسری، گاز روزانه 110 میلیون متر مکعب گاز اضافی به مناطق شمال غربی برساند که بخشی از این گاز می تواند به خط لوله دوقلوی تناپ و تاپ را که قرار است اواخر این دهه سالیانه 16 میلیارد مترمکعب گاز جمهوری آذربایجان را به ترکیه و کشورهای واقع در اروپای شرقی صادر کنند، تزریق شود.
به نوشته این خبرگزاری زیرساخت های کنونی ایران اجازه افزایش سالیانه یک میلیارد و 500 مترمکعب صادرات گاز به ترکیه را می دهد که فقط به فصل بهار و تابستان منحصر است، زیرا در فصل سرما، مصرف خانگی گاز در ایران سه برابر می شود.
با این همه،‌ برای رسیدن به هدف صادرات گاز طبیعی مایع، ایران یک طرح ال ان جی به حجم تولید سالیانه 14 میلیارد مترمکعب (10.5 میلیون تن در سال) دارد که بخشی از آن انجام شده است اما دستکم 6 میلیارد تا 9 میلیارد دلار دیگر نیز باید سرمایه گذاری کند تا این طرح تکمیل شود.
ترند نتیجه گیری کرد: برای ایران مایع کردن گاز با استفاده از ظرفیت بیکار گاز طبیعی مایع عمان بسیار سودآورتر است اما در مجموع ایران می تواند در آینده صادرکننده گاز طبیعی مایع به اروپا باشد.

۱۳۹۶ اردیبهشت ۲۷, چهارشنبه

کلاف جذب سرمایه نفتی در ایران


از نوامبر ۲۰۱۵ که کلیات حقوقی قراردادهای جدید نفتی به همراه پیشنهاد ۴۹ میدان نفت و گاز به خارجی‌ها برای سرمایه‌گذاری رونمایی شد، چند دور متن قراردادهای جدید به‌خاطر مخالفت‌های داخلی تغییر کرد. آنچه در قراردادهای جدید مخالفت‌ها را برانگیخته بود، بیشتر موضوع تحویل درصدی از نفت تولیدی به شرکت خارجی و نحوه «اداره و اپراتوری» پروژه‌ها بود که به‌عنوان «نقض مالکیت ملی» از طرف اپوزیسیون دولت مطرح شد. البته نفس تحویل درصدی از نفت تولیدی میدان به شرکت خارجی در قراردادهای «بیع متقابل» نیز وجود داشت و حتی اپراتوری میدان نیز به آنها واگذار می‌شد، اگرچه شرکت‌های خارجی تحت نام «پیمانکار» وارد پروژه‌ها می‌شدند.
تجربه قراردادهای جدید نفتی از نوع «آی‌پی‌سی» البته موضوع جدیدی نیست و با اختلافات اندکی توسعه میادین نفتی عراق از طریق همین مدل قراردادی انجام شده و طی ۱۰ سال گذشته، یعنی از سال ۲۰۰۷، تولید روزانه نفت عراق از حدود ۲ میلیون بشکه به ۴.۵ میلیون بشکه رسیده و انتظار می‌رود تا پایان سال جاری به ۵ میلیون بشکه برسد. این در حالی است که تولید نفت ایران در همین دوره زمانی در رقم ۳ میلیون و ۸۵۰ هزار بشکه درجا زده است.
موضوع بغرنج دیگر، افت سالانه ۳۰۰ هزار بشکه تولید نفت ایران به‌خاطر پیری ۸۰ درصد از میادین نفتی فعال است. ایران با تزریق گاز و آب به میادین نفتی، حفاری چاه‌های بیشتر و موارد صیانتی دیگر فعلا توانسته است سقف تولید خود را ثابت نگه دارد، اما ادامه این روند در سال‌های آینده بسیار دشوار خواهد بود و به توسعه میادین جدید نیاز دارد. موضوع مهم برای ایران نه تنها افزایش ضریب بازیافت (میزان نفتی که از یک میدان می‌شود برداشت کرد)، بلکه موضوع جذب سرمایه است. ایران تنها می‌تواند یک‌چهارم ذخایر میادین نفتی خود را استخراج کند (افزایش ضریب بازیافت مستلزم به‌کارگیری تکنولوژی بسیار پیچیده است). شکی نیست که در وضعیت کنونی و افت قیمت نفت شرکت‌های خارجی بر اساس مدل «بیع متقابل» حاضر به سرمایه‌گذاری در ایران نخواهند بود. مدل‌های به مراتب جالب‌تر با سود بالاتر مانند «مشارکت در تولید» در دنیا وجود دارد که منتظر سرمایه‌گذار هستند. از طرفی طبق آمار آژانس بین‌المللی انرژی پروژه‌های اکتشاف ذخایر جدید نفت در سال ۲۰۱۶ به پایین‌ترین میزان خود طی ۷۰ سال گذشته رسیده است. سرمایه‌گذاری در حوزه نفت و گاز نیز در سال ۲۰۱۵ نسبت به سال قبل آن ۲۵ درصد کاهش یافته و به رقم ۵۸۵ میلیارد دلار سقوط کرد. در این وضعیت، انتظار از سرمایه‌گذاران خارجی برای ورود به پروژه‌های ایران تحت نام «پیمانکار» بیهوده است.
البته تنها حوزه نفت نیست که در سال‌های پیش رو دچار مشکل خواهد شد. هم‌اکنون ایران روزانه ۵۰۰ میلیون متر مکعب گاز از پارس جنوبی تولید می‌کند که سهمی بالای ۶۰ درصدی در تولید گاز کشور دارد. این میدان بعد از تکمیل همه فازهای آن روزانه حدود ۷۰۰ میلیون متر مکعب تولید گاز خواهد داشت. اما نکته اینجاست که میدان پارس جنوبی در سال ۲۰۲۲ یعنی ۵ سال دیگر دچار افت فشار خواهد شد و باید ۲۵ تا ۳۰ میلیارد دلار دیگر فقط برای ممانعت از کاهش تولید گاز و میعانات گازی در این میدان سرمایه‌گذاری شود.
دومین پروژه بزرگ گازی ایران، میدان کیش نیز به رغم آغاز توسعه از دهه گذشته، فعلا مراحل ابتدایی را طی می‌کند و باید جذب سرمایه کند تا فاز اول آن ۲۸ میلیون متر مکعب تولید داشته باشد. در صحبتی که با موسسه وودمکنزی داشتم، باور بر این بود که تولید گاز شیرین ایران در سال ۲۰۲۲ احتمالا به ۳۲۰ میلیارد متر مکعب در سال برسد، البته اگر میدان کیش وارد فاز بهره‌برداری شود. این میزان گاز تنها ۹۰ میلیارد متر مکعب بیشتر از تولید کنونی کل گاز شیرین ایران است. با احتساب افت چشمگیر فشار مخزن پارس جنوبی در پنج سال آینده، احتمالا تولید گاز ایران ۲۰ تا ۲۵ درصد کاهش یابد، مگر اینکه سکوهای فعلی ۱۵۰۰ تنی نصب شده در فازهای پارس جنوبی با سکوهایی ۱۰ برابر سنگین‌تر عوض شود که هر کدام توان نگهداری ۲ تا ۳ کمپرسور را داشته باشند. به عبارتی، به مدد کمپرسورها و نه با تکیه بر فشار طبیعی خود مخزن، می‌توان میزان تولید گاز را تقریبا ثابت نگه داشت. این یعنی، افزایش چشمگیر هزینه تولید گاز از پارس جنوبی. اگر ایران بخشی از ۴۹ میدان نفت و گاز خود را نتواند تا ۵ سال آینده توسعه دهد، شکی نیست که تولید نفت و گاز کشور در نیمه دوم دهه آینده میلادی با افت چشمگیری مواجه خواهد شد.
دالغا خاتین اوغلو کارشناس انرژی نشریه Natural Gas World و مدیر اخبار ایران بخش انگلیسی خبرگزاری ترند. این مقاله بصورت اختصاصی برای روزنامه دنیای اقتصاد نوشته و منتشر شده است.