یک هفته ای از مطرح شدن اتهام جاسوسی نفتی روسیه از ایران به نفع عراق نمی گذرد که موضوع جاسوسی نفتی چین از ایران برای دولت بغداد در رسانه های ایران منتشر شده است.
ایران هفت میدان نفت و گاز مشترک با عراق دارد، اما سه میدان نفتی آزادگان، آذر و یادآوران بخاطر ذخایر چشمگیر، همچنین این واقعیت که همگی جدیدا تحت توسعه هستند، دارای حساسیت بالای برای ایران هست. میادین مشترکی که تولید کنونی نفت عراق با اختلاف چشمگیری از شریک نفتی خود پیشی گرفته است.
تولید نفت عراق مجموعا از میادین مشترک با ایران روزانه 320 هزار بشکه است، اما ایران 130 هزار بشکه تولید دارد.
بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت ایران 16 اسفندماه پارسال اعلام کرد که "هم اکنون ٢٠٠ دکل عراق در مرز ایران در میدان مشترک کار میکند و در ایران فقط ٢٠ دکل در حال کار کردن است که این مساله مایه سرافکندگی است".
قبلا از بررسی اتهام جاسوسی میادین مشترک نفت ایران و عراق توسط روسیه و چین، لازم به ذکر است که در مجموع وضعیت تولید نفت و گاز ایران از کل میادین مشترک با همسایه ها دست کمی از میادین مشترک با عراق ندارد، بطوری که مرکز پژوهش های مجلس در گزارشی که اسفندماه 91 منتشر کرد، می گويد که "برداشت کمی همسايگان ايران از ميادين مشترک نفت و گاز خليج فارس در مجموع ۹ برابر ايران است".
میدان آذر و "جاسوسی" روسها
شرکت گازپروم روسیه که هم قرارداد توسعه بخش ایرانی میدان آذر و هم بخش عراقی این میدان (بدری) را بر عهده داشت، بعد از دو سال تاخیر نهایتا مهرماه 90 از توسعه بخش ایرانی این میدان عقب نشینی کرد و به همراه سه شرکت "کوگاز" کره جنوبی، "تی پی اِی او" ترکیه و "پتروناس" مالزی توسعه بخش عراقی این میدان مشترک را سرعت بخشید.
بر اساس اطلاعات سایت رسمی گازپروم که اپراتور میدان بدری است، تا فروردین سال جاری، تولید روزانه 10 هزار بشکه نفت از این پروژه آغاز شده و به زودی این رقم به 60 هزار بشکه خواهد رسید و نهایتا تا سال 2017 این رقم به 170 هزار بشکه افزایش خواهد یافت. گازپروم ذخایر میدان بدری را 3 میلیارد بشکه ارزیابی کرده و ارزش قرارداد توسعه آن حدود 3 میلیارد دلار است.
بخش ایرانی این میدان توسعه نیافته، اما وزارت نفت ایران اظهار امیدواری کرده است که تا نیمه دوم سال آینده، روزانه 30 هزار بشکه از این میدان برداشت نفت کند.
تقریبا یک هفته قبل، خبرگزاری مهر طی گزارشی با عنوان " روسها جاسوس نفتی عراق شدند؟" از قول عبدالرضا حاجی حسین نژاد مدیرعامل شرکت مهندسی و توسعه نفت ایران گزارش داد که شرکت گازپروم به ایران پیشنهاد داده است که اطلاعات میدان نفتی چنگوله را در اختیار این شرکت قرار دهد تا امکان همکاری روسیه برای توسعه این میدان ارزیابی شود، اما ایران این پیشنهاد را رد کرده است.
این گزارش می نویسد که علت امر بی اعتمادی ایران به روسیه بود، چرا که روسیه با دریافت اطلاعات میدان آذر، عملا دو سال وقت کشی کرد و با استفاده از همان اطلاعات، بخش عراقی میدان را توسعه داد.
البته، همانطور که اشاره شد، روسیه اپراتور هر دو بخش میدان آذر در دو سوی مرز بود و بطور طبیعی به اطلاعات هر دو پروژه واقف است. اگرچه عملیات کشف و ارزیابی بخش ایرانی میدان آذر قبل از گازپروم توسط استات اویل و لوک اویل روسیه انجام شده بود.
میدان آزادگان و "جاسوسی" چینی ها
میدان نفتی آزادگان (مجنون) بزرگترین میدان نفتی کشف شده ایران در سی سال گذشته است و به گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا، حجم ذخایر اثبات شده آن 26 میلیارد بشکه تخمین زده می شود، البته ایران این رقم را 33 میلیارد بشکه عنوان کرده است.
ایران این میدان را به دو بخش آزادگان جنوبی و شمالی تقسیم کرده و توسعه هر دو بخش به شرکت "سی ان پی سی" چین واگذار شد. تولید روزانه نفت از بخش جنوبی آن 50 هزار بشکه است، اما بخش شمالی هنوز به مرحله تولید نرسیده است.
ایران نهم اردیبهشت ماه شرکت چینی را بخاطر تاخیرهای مکرر از توسعه بخش جنوبی میدان آزادگان کنار گذاشت، اما قرارداد این شرکت چینی در بخش شمالی کماکان به قوه خود باقی است.
شرکت "سی ان پی سی" چین در سال 2009 در مناقصه توسعه بخش عراقی این میدان شرکت کرد، اما نهایتا شرکت رویال داچ شل به همراه پتروناس مالزی برنده مناقصه شدند.
بر اساس آمار رسمی شرکت رویال داچ شل که اوپراتور این پروژه است، تولید روزانه نفت عراق از این میدان به روزانه 210 هزار بشکه رسیده است و انتظار می رود این رقم در سالهای پیش رو به یک میلیون و 200 هزار بشکه در روز برسد.
با این اوصاف شرکت چینی یاد شده ارتباطی با پروژه مجنون نداشته است. این در حالی است که شبکه خبری "نفتنا" که اخبار صنعت نفت ایران را پوشش می دهد دوشنبه 29 اردیبهشت ماه از "جاسوسی" چینی ها و احتمال فروش اطلاعات میدان آزادگان به عراق خبر داد. البته، این گزارش به اشتباه نوشته است که شرکت سی ان پی سی همزمان قرارداد توسعه میدان مجنون را با عراق امضا کرده که چنانکه اشاره شد، این شرکت در مناقصه مجنون به شرکت رویال داچ شل باخت و هیچ سهمی در پروژه مجنون ندارد.
هنوز دولتها و شرکتهای مرتبط با دو میدان آذر و آزادگان واکنشی به اتهام جاسوسی و قراردادن اطلاعات میادین مشترک نفت ایران در اختیار عراق نشان نداده اند. خبرگزاری ایسنا سه شنبه 30 اردیبهشت ماه گزارش داد که مرضیه افخم سخنگوی وزارت خارجه ایران گفت که "ما در حال پیگیری این موضوع هستیم تا اطلاعات وسیع تر و درست تری داشته باشیم منتظر دریافت این اطلاعات هستیم. صرفا بر اساس اخبار موضع گیری نمی کنیم".
مشارکت گسترده چین و روسیه در پروژه های نفت عراق
ساده انگاری خواهد بود اگر انگیزه عقد قرارداد شرکتهای چینی و روسی با ایران و تعلل در توسعه میادین نام برده را صرفا "جاسوسی نفتی و به دست آوردن اطلاعات" عنوان کنیم. ایران قبلا با شرکتهای ژاپنی و استات اویل نیز قرارداد توسعه همین میادین را امضا کرده بود، اما آنها بخاطر تحریمها عقب کشیدند و شرکتهای "سی ان پی سی" و "گازپروم" نیز در شرایط تحریم عملا نمی توانسته اند یا ریسک نکرده اند که این پروژه ها را توسعه دهند.
همین شرکتها در عراق با سرعت میادین نفتی را توسعه می دهند و برداشت نفت عراق از دو میدان آذر و آزادگان بیش از چهار برابر ایران است و انتظار می رود به زودی این رقم افزایش یابد.
تاکنون شرکتهای چینی شش قرارداد عمده نفت با عراق امضا کرده اند، از جمله قرارداد توسعه شرکت سی ان پی سی در میدان "رمیله" یکی از بزرگترین میادین نفتی عراق با اپراتوری شرکت بریتیش پترولیوم که ذخایر قابل برداشت آن 12 میلیارد بشکه تخمین زده می شود. این شرکت همچنین اوپراتور میدان نفتی الاهداب عراق است و یکی از اعضای کنسرسیوم توسعه میدان "قرنه غربی یک" است. شرکت "پتروچاینا" قرارداد توسعه میدان "هلفیا" و شرکت ملی نفت فلات چین که معمولا بر توسعه میادین دریایی تمرکز دارد، پروژه سلسله میادین نفتی "میسان" عراق را بر عهده گرفته است.
همزمان با ادامه توسعه گازپروم روسیه در پروژه سه میلیارد دلاری میدان بدری، شرکت لوک اویل روسیه نیز مذاکرات پیرامون سرمایه گذاری 5 میلیارد دلاری در میدان "قرنه غربی دو" را آغاز کرده است.
روزنامه نیویورک تایمز خرداد پارسال گزارش داد که شرکتهای چینی "سالانه" دو میلیارد دلار در عراق سرمایه گذاری می کنند. این گزارش با استناد به آمار وزارت انرژی آمریکا می گوید که چین تنها در سال 2011 حدود 12 میلیارد دلار در پروژه های نفت و گاز خارجی سرمایه گذاری کرده است.
.jpg)
