مقاله تحلیلی من برای بی بی سی
جمهوری
آذربایجان، همسایه شمالی با ۶۱۱ کیلومتر
مرز مشترک خشکی با ایران. سرزمینی که اول اسفند ۱۲۰۶ خورشیدی بر
اساس معاهده ترکمنچای از ایران جدا شد و در سال ۱۹۹۱ رسما از
اتحاد جماهیر شوروی اعلام استقلال کرد، اما هنوز هم بعد ۱۸۵ سال، اشتراکات فرهنگی، زبانی و دینی بسیار عمیقی میان مردم دو
کشور وجود دارد، عواملی که هر دو کشور همسایه، اتفاقا همدیگر را به استفاده ابزاری
از این اشتراکات برای ضربه زدن به امنیت ملی خود متهم می کنند.
این اتهامات از روز استقلال
آذربایجان از اتحاد جماهیر شوروی همواره مطرح بوده است، اما آنچه که در طی ماههای
اخیر روابط دو کشور را به شدت دچار تلاطم کرده، ابعاد فرامنطقه ای نیز دارد.
در غیاب گزارش های رسمی، طبق
آمارهای غیر رسمی بیش از ۲۵
میلیون نفر از شهروندان ایران آذربایجانی زبان هستند و آمارهای رسمی کمیته دولتی
اداره مسلمانان جمهوری آذربایجان نیز نشان می دهد که ۹۶ درصد از اهالی این کشور مسلمان و اکثرا شیعی مذهب هستند.
دو عاملی که هر دو کشور را نسبت
به تلاش برای سوء استفاده ابزاری از این واقعیت ها به شدت بدبین کرده است و البته
همین عوامل به نوبه خود همواره انتظارات و چشم داشت های دوجانبه فراتر از مقیاس
همکاری های های عرفی و روابط دیپلماتیک را نیز به وجود آورده است که مقامات دو
کشور از آن به عنوان «روابط برادرانه» نام می برند.
از جمله طیف اتهاماتی که دولت باکو علیه ایران مطرح
می کند، «تلاش ایران برای ایجاد گروههای دینی افراطی، پخش برنامه های مخرب و تفرقه
افکنانه شبکه تلویزیونی آذری زبان «سحر» وابسته به سازمان صدا و سیمای ایران، تلاش
برای تشکیل گروه های تروریستی و جاسوسی در خاک جمهوری آذربایجان، گسترش روابط با
جمهوری ارمنستان که ۱۸ درصد از اراضی جمهوری آذربایجان را اشغال کرده، را می
تواند نام برد.
ایران نیز به نوبه خود دولت جمهوری
آذربایجان را به «تحریک آذربایجانیان مقیم ایران، برگزاری مراسمی مانند کنگره
آذربایجانیان جهان، نزدیکی به امریکا و اسرائیل، همکاری با اسرائیل برای جاسوسی و
قتل دانشمندان هسته ای این کشور و دین ستیزی و تلاش برای خفه کردن مطالبات
مسلمانان این کشور، از جمله رعایت حجاب در مدارس، متهم می کند.
صفحاتی جدید در لیست
تنش ها
جمهوری آذربایجان در طول یکسال
گذشته، حدودا ۴۰ نفر را به اتهام همکاری با سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
و وزارت اطلاعات ایران برای انجام عملیاتهای جاسوسی و تروریستی در آذربایجان
بازداشت کرده است که ۲۳ نفر آنها فقط طی سه ماه گذشته دستگیر شده اند.
علاوه بر این، دولت باکو ۳۱ فروردین ماه اعلام کرد که طی عملیات های گسترده در
چندین شهر آذربایجان موفق به بازداشت ۱۹
عضو القاعده شده است که برخی از آنها در ایران آموزش نظامی دیده اند.
جمهوری
آذربایجان همچنین احمد کاظمی موسس شبکه تلویزیونی «سحر» و نماینده رسمی سازمان صدا
و سیمای ایران را اواخر ۲۰۱۱ از این کشور اخراج کرد و متعاقبا دو نفر از کارمندان
این رسانه را بازداشت نمود.
در طی سه ماه گذشته، ایران نیز
چهار بار سفیر جمهوری آذربایجان در تهران را به وزارت خارجه احضار کرده است، از
جمله به اتهام همکاری دولت باکو با سرویس اطلاعاتی اسرائیل، موساد برای قتل
دانشمندان هسته ای ایران (۲۳
بهمن)، بازداشت کارکنان شبکه سحر (۲۸
بهمن۱۳۹۰)، قرارداد یک و نیم میلیارد دلاری جمهوری آذربایجان و
اسرائیل برای خرید تسلیحات نظامی و هواپیماهای بدون سرنشین (۱۰ اسفند ماه۱۳۹۰) و
ادعای بازداشت ۱۸ شهروند آذربایجانی و چهار خارجی به اتهام جاسوسی برای
ایران (۲۸ اسفند۱۳۹۰).
مجله «فارن پالسی» در فرودین ماه
سال جاری، طی گزارشی درباره تحویل یک پایگاه هوایی جمهوری آذربایجان در مرز ایران
به دولت اسرائیل خبر داد که دولت آذربایجان ۱۰ فروردین، یک روز بعد از انتشار این گزارش، آن را تکذیب
کرد.
موج جدیدی از محکومیت ها و
تبلیغات علیه برگزاری مسابقه آوازخوانی «یوروویژن» که در جمهوری آذربایجان برگزار
شد توسط روحانیان ایران انجام شد. ایران سایت خرید بلیت «یوروویژن» را از اسفندماه
فیلتر کرده بود.
محسن مجتهد شبستری، امام جمعه
تبریز روز سه‌شنبه، ۱۹ اردیبهشت اعلام کرد که مردم تبریز در محکومیت حرکات
ضداسلامی دولت باکو مقابل کنسولگری جمهوری آذربایجان در این شهر تجمع اعتراض‌آمیز
برگزار می‌کنند.
به گفته وی «در شرایطی که اکثر
مردم این کشور مسلمان و شیعه هستند، برگزاری رژه همجنسگرایان جای بسی تاسف دارد،
تصمیم دولت باکو برای برگزاری مسابقه‌ی موسیقی و رقص یوروویژن قلب مسلمانان جهان
را جریحه دار کرده است».
رژه همجنسگرایان که جزئی از مراسم
مسابقه یوروویژن هست، در سال ۲۰۰۹
در روسیه، نیز انجام شد و آرش خواننده «پاپ ایرانی» به همراه آیسل نماینده جمهوری
آذربایجان در این مسابقه بودند، با هیچ واکنشی از طرف روحانیان ایران مواجه نشد.
جدیدترین صفحه؛ اسکان
اعضای سازمان مجاهدین
رامین مهمانپرست سخنگوی وزارت
خارجه ایران روز سه‌شنبه، ۱۹
اردیبهشت، در نشست خبری هفتگی خود در مورد احتمال اسکان یافتن اعضای سازمان
مجاهدین خلق در جمهوری آذربایجان گفت که ما (ایران) حساسیت بالایی نسبت به این
موضوع داریم و به شدت واکنش نشان خواهیم داد. موضوعی که یک گره دیگر به حلقه
اتهامات اضافه کرد.
شایعات پیرامون پناهندگی دادن
جمهوری آذربایجان به اعضای سازمان مجاهدین خلق چندین ماه است که در رسانه های
ایران مطرح می شود. اخیرا شبکه «پرس تی وی» نیز در تارنمای اینترنتی خود نوشت که «در
پی تصمیم دولت عراق مبنی بر اخراج اعضای مجاهدین، اعضای این سازمان احتمالا در
کشورهای جمهوری آذربایجان، اردن، پاکستان، قطر و عربستان سعودی ساکن می شوند» موضوعی
که محمد مجید الشیخ، سفیر عراق در تهران در ماه دسامبر سال گذشته طی مصاحبه ای با
خبرگزاری ایسنا وجود چنین توافقی را تایید کرد، اما هنوز دولت آذربایجان رسما این
موضوع را تایید نکرده است.
افشار سلیمانی سفیر سابق ایران در
جمهوری آذربایجان در مصاحبه با سایت موسسه مطالعات ایران و اوراسیا «ایراس» در ۲۱ دی ماه سال گذشته، درخصوص اتهامات حضور مجاهدین خلق در
آذربایجان گفته بود که «به نظر می‌رسد این گونه اخبار که مستندات لازم و متقنی از
آن ارائه نمی‌شود، بیشتر جنبه ایذائی و روانی دارد.»
هنوز دولت ایران رسما ارائه مدرکی
دال بر حضور مجاهدین خلق در آذربایجان یا همکاری این کشور با اسرائیل در ترور
دانشمندان هسته ای ایران به دولت باکو را اعلام نکرده است.
کاهش روابط تجاری تاثیر
تنش ها روابط اقتصاد
شاید
عمیقترین و بارزترین نتیجه افزایش تنشها میان ایران و آذربایجان را بتوان در
آمارهای اقتصادی دو کشور مشاهده کرد. حجم تجارت خارجی آذربایجان در سال ۲۰۱۱ نسبت به سال ۲۰۱۰ با افزایش ۲۹,۹
درصدی همراه بود و به رقم بی سابقه ۳۶
میلیارد دلار رسید، این در حالی است که طبق گزارش وزارت اقتصاد جمهوری‌آذربایجان،
حجم بازرگانی دوجانبه ایران و آذربایجان در طی همین دوره از ۵۵۰ میلیون دلار به ۳۰۰ میلیون دلار کاهش یافته است که حتی یک صدم حجم بازرگانی
خارجی جمهوری آذربایجان را نیز تشکیل نمی دهد.
تجارت ۳۰۰ میلیون دلاری ایران و آذربایجان با ۶۱۱ کیلومتر مرز خشکی و وجود دریای خزر که بزرگترین پتانسیل
برای توسعه روابط اقتصادی دو کشور و به تبع آن درآمدزایی برای ساکنین شهرهای مرزی
است، در حالی است که وزیر خارجه اسرائیل ۵ اردیبهشت طی سفری دو روزه به جمهوری آذربایجان از تجارت ۴ میلیاردی باکو-تل آویو خبر داد، رقمی ۱۳ برابر حجم بازرگانی ایران و آذربایجان.
طی سال گذشته چندین کارخانه بزرگ
ایرانی در جمهوری آذربایجان مانند ایران خودرو و کارخانه تولید مواد شوینده «دریا»
به تعطیلی کشیده شده اند و بعد از لغو مجوز شرکت بیمه «آذر-آسیا» از سال ۲۰۰۸ تا اکنون هیچ شرکت بیمه ایرانی در آذربایجان رسما قادر
به ارائه خدمات بیمه ای ایرانی به بازرگانان و فعالین اقتصادی شهروند ایران در
آذربایجان نیست.
سفارت ایران در آذربایجان اواسط
بهار جاری، طی اطلاعیه مطبوعاتی که در اختیار رسانه های آذربایجان قرار داد، اعلام
کرد که ایران تلاش کرده است که حجم بازرگانی دوجانبه با این کشور را افزایش دهد،
اما دولت باکو تمایلی به این کار نشان نداده است.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر